دسته بندي آلات موسيقي و سازها بر چه اساسي است.
دسته بندي آلات موسيقي بوسيله دانش سازشناسي يا ارگانولوژي انجام مي شود. معمول ترين دسته بندي سازها سازهاي زهي، سازهاي بادي، سازهاي کوبه اي، سازها صفحه کليددار، سازهاي الکترونيک و صداي انسان است. در مطلب زير به شرح هر يک از اين دسته بندي ها مي پردازيم.
در اين نوع ساز، صدا با لرزش و ارتعاش زه توليد مي شود; که اين ارتعاش با ضربه زدن، زخمه زدن، کشيدن کمان و آرشه بوجود مي آيد. سازهاي زهي از اهميت خاصي در ارکسترها برخودار هستند و به نوعي هسته ارکستر را تشکيل مي دهند. براي مشاهده و شنيدن انواع صداي ساز زهي مي توانيد به منوي نمايشگاه ساز زهي وارد شويد. همچنين سازهاي زهي نيز به دسته بندي هاي کوچکتر مشخص مي شوند:
ارتعاش سيم اين ساز بوسيله زخمه زدن با انگشت يا مضراب انجام مي شود که انواع مختلفي دارد. مانند ساز زخمه ي ناخني، زخمه ي شلاقي، زخمه دست چپ و سرش زخمه اي.
از نمونه هاي ساز زهي مي توان تار، سه تار، رباب، بربط، چنگ، ماندولين و . را نام برد.
در ساز آرشه اي صدا به وسيله ي کشيدن آرشه روي سيم توليد مي شود. از سازهاي زهي آرشه اي مي توان کمانچه، قيچک، ويولون و . را مثال زد.
توليد صدا در اين ساز با کوبيدن وسيله اي چکش مانند روي سيم انجام مي گيرد. سازهايي مانند سنتور، زيلفون، گلوکن اشپيل، ويبرافون نمونه هاي از سازهاي زهي کوبشي هستند.
منظور از ساز شستي دار سازهايي مانند پيانو، هارمونيکاي شستي دار و کلاوسن مي باشد.
قديمي ترين ساز کشف شده مربوط به نوعي ساز بادي است که بوسيله سوراخ کردن استخوان ساخته شده است. بنابراين اين دسته از ساز را مي توان اولين نوع ساز دانست. در اين ساز، صدا از طريق دميده شدن هوا در آن توليد مي گردد. ساز بادي از نظر ساختمان و چگونگي توليد صدا به سه دسته ي زير تقسيم بندي مي شود:
ساز هايي مانند ني، سُرنا، فلوت، هوبوا، باسون و که از چوب (آبنوس) يا ني خيزران براي ساختن آن استفاده مي گردد. منظور از چوبي و يا برنجي به معني آن نيست که ساز از چه جنسي ساخته شده است، بلکه اين دسته بندي بر اساس چگونگي توليد صدا در دهني آنها است.
بطور مثال فلوت در دسته هاي ساز بادي چوبي قرار مي گيرد، هرچند که بدنه آن از ف باشد.
انواع شيپور، ترومپت، ترومبون، ساکسيفون، کُر و …که از جنس مس، برنج يا حتي نقره ساخته شده اند.
ساز هايي مانند اُرگ، آکوردئون، سازدهني، ني انبان و …که داراي شستي هستند و توليد صدا يا دمش هوا به وسيله ي نيروي مکانيکي يا الکتريکي انجام ميگيرد.
در ساز کوبه اي از طريق ضربه، تکان، سايش، خراش بوسيله دست و يا آلت ديگر توليد صدا صورت مي گيرد. وظيفه ي اصلي اين ساز اجراي ضرب و ريتم در آهنگ است اما توانايي اجراي ملودي را نيزدارد. ساز کوبه اي در کل به دو دسته سازهاي کوبه اي با کوک معين و سازهاي کوبه اي با کوک نامعين تقسيم بندي مي شود.
وظيفه? اصلي سازهاي کوبه‌اي معمولاً اجراي ضرب (ريتم) در متن آهنگ است ولي توانائي اجراي ملودي را هم دارد. اين ساز احتمالاً پس از صداي انساني قديمي‌ترين نوع ساز است. دسته بندي اوليه اين نوع ساز براساس سازهاي کوبه‌اي با کوک معين مثل زيلوفون و سازهاي کوبه‌اي با کوک نا معين مشخص مي شود.
وارد آوردن ضربه به وسيله ي دست به طور مستقيم (مثل دف و تنبک) و چه به وسيله ي آلتي ديگه (مثل دهل و نقاره) حاصل مي شود. تقسيم بندي ديگري از سازهاي کوبه اي در زير شرح مي دهيم:
• سازهايي که بر روي آنها پوست کشيده شده و با دست يا چوب بر روي پوست کوبيده مي شود.
مانند: دف، تنبک، دايره، نقاره، تيمپاني و … .
• سازهايي که در هر دو سطح آن پوست کشيده شده و شکل ساز به صورت استوانه اي است که با دست يا چوب به يک يا هر دو طرف آن کوبيده مي شود.
مانند: دهل، طبل بزرگ، طبل کوچک، سايترام و …
• سازهايي که از دو تکه چوب يا ف ساخته شده و هر دو به هم کوبيده مي شوند.
مانند: سنج، قاشقک، بشقابک و … .
• در دسته بندي آخر صداها بخصوص و زنگوار بوسيله ي کوبيدن چکش روي تيغه هاي في، زنگوله و غيره ايجاد مي گردد. مانند: ناقوس لوله اي.
آموزشگاه سيمرغ، آموزشگاه موسيقي شرق تهران آموزش انواع آلات موسيقي.
درباره این سایت